در طب قدیمی ایران، چین، مصر و یونان و در بین اعراب، ماهی سمنقور یک داروی شفابخش برای درمان بسیاری از بیماری‌ها از جمله درمان ضعف قوای جنسی و درمان ناباروری، درمان کمبود اسپرم، درمان زودانزالی، ضعف اعصاب، نقرس، فلج و ... به شکل معجون به کار برده می‌شد.
در این مقاله به معرفی ماهی سمنقور، انواع خواص، طرز استفاده و طرز تهیه معجون ماهی سمنقور می‌پردازیم.
ماهی سمنقور که با اسم‌های ماهی شنزار، ماهی ریگ، اسکینک معمولی یا سقنقور و sand fish شناخته میشود جانوری دو زیست مانند سوسمارها است. این جانور دارای سر مخروطی شکل و پوست شفاف بدون فلس و زرد کاراملی رنگ و شکم سفید رنگ براق دارد که بر روی پوست خود خال‌های به رنگ قهوه‌ای یا قرمز تیره دارد. ماهی سمنقور دارای 2 دست و 2 پا و دمی کوتاه بوده و هیچ گونه استخوانی در بدن خود ندارد همچنین طول نوع بالغ آن بین 15 تا 25 سانتی متر میباشد.
ماهی سمنقور در کجا زندگی میکند؟
زیستگاه ماهی سمنقور یا ماهی ریگ، در کشورهایی که شن‌های نرم و ماسه‌ای دارند، میباشد مانند شمال شرقی و جنوب غربی ایران، یمن، عربستان، الجزایر، یمن، عراق، کویت و ... . در ایران در استان‌های خراسان، خوزستان و هرمزگان زندگی میکند.
دلیل نام‌گذاری ماهی سمنقور
ماهی سمنقور از دو پای خود به عنوان پارو در هنگام حرکت استفاده کرده و به خاطر داشتن سر مخروطی مانند و فک ماهیچه‌ای شبیه به بیل برای مقابله با گرمای زیاد و فرار از دست شکارچی‌ها توانایی حرکت در اعماق شنزارها را داشته و به این دلیل اسم ماهی را بر آن گذاشته‌اند.
غذای ماهی سمنقور چیست؟
ماهی سمنقور می‌تواند ارتعاشاتی که حشرات از خود متصاعد میکنند را تشخیص داده و از این قابلیت خود برای کمین، مکان‌یابی و دستیابی به شکار خود استفاده کند از این رو حشرات و بندپایان غذاهای مورد علاقه ماهی سمنقور می‌باشند.
تولید مثل ماهی سمنقور
جنس نر و ماده ماهی سمنقور با خال‌هایشان قابل تشخیص هستند. جنس نر این جانور روی بدن خود خال‌های پررنگ‌تر و در زیر فک پایین خود نقاط سیاه و سفید دارند. تحقیقات نشان داده که ماهی سمنقور در اواسط بهار تا اوایل تابستان تولید مثل کرده و سالیانه یک تخم می‌گذارد. این در حالی است که بر خلاف این که در بسیاری از کشورها ماهی سمنقور به عنوان حیوان خانگی نگهداری میشود، تولید مثل این جانور در حالت اسارت مشاهده نشده است.
خواص ماهی سمنقور چیست؟
از قدیم در طب ایران و دیگر کشورهای عربی از ماهی سمنقور در درمان انواع بیماری‌ها استفاده می‌شده است. ماهی سمنقور یا ماهی ریگ طبیعت گرم و خشک داشته و پس از صید شکم آن را از نمک پر کرده و آن را برای مصرف و فروش خشک می‌کردند.
از جمله خواص دارویی ماهی سمنقور میتوان موارد زیر را نام برد:
- درمان زودانزالی و کمبود اسپرم در مردان
- درمان ناباروری زنان
- درمان بیماری های ناشی از غلبه بلغم
- تقویت قوای جنسی
- افزایش قوای عمومی بدن
- درمان ضعف اعصاب
- کاهش ابتلا به بیماری‌های خودایمنی
- درمان رماتیسم و بیماری‌های مفصلی
در طب باستان عرب، برخی از ساکنین صحرای عربی و الجزایر معتقد بودند خوردن ماهی سمنقور آن‌ها را از شر بسیاری از بیماری‌ها از جمله فلج، نقرص،تصفیه معده، درمان رماتیسم و بیماری‌های مفصلی مصون می‌دارد. همچنین معتقد بودند خوردن ماهی سمنقور برای محافظت در برابر سم مار و عقرب با ایجاد پادزهر در بدن عمل میکند.
معجون ماهی سمنقور
معجون ماهی سمنقور، از ترکیب ماهی سمنقور با گیاهانی همچون دارچین، زنجبیل، جنسینگ، خرنوب و ... برای درمان کمبود اسپرم، زود انزالی، درمان ناباروری و تقویت قوای جنسی استفاده میشود.
طرز استفاده از ماهی سمنقور چگونه است؟
در این مقاله دو نوع طرز استفاده از ماهی سمنقور را شرح می‌دهیم.
- نمک داخل شکم ماهی سمنقور را خالی کرده و سپس آن را پودر می‌کنیم سپس با جنسینگ، خرنوب و گرد لقاح ترکیب کرده و تا 2 ماه هر روز 1 قاشق چای خوری از پودر آن را با 1 لیوان آب گرم و عسل میل کنید.
- 15 گرم ماهی سمنقور را با دارچین و زنجیل آسیاب کرده و با نیم کیلو عسل ترکیب کنید سپس تا 2ماه هر روز صبح و شب 1 قاشق چایخوری میل کنید.
نکته جالب توجه این است که خوردن معجون ماهی سمنقور پیش از نطفه‌گذاری، باعث تغییر رنگ عنبیه فرزند به رنگ آبی میشود.
قیمت ماهی سمنقور
ماهی سمنقور را پس از صید و پر کردن شکم آن با نمک، خشک میکنند. این کار برای امکان نگهداری بهتر برای استفاده و فروش با قیمت بالا است. قیمت ماهی سمنقور با توجه به وزن بسته‌بندی آن متفاوت است.
شکارچیان ماهی سمنقور
ماهی سمنقور در راس هرم غذایی حیواناتی مانند مارها و شاهین‌ها هستند اما همچنان انسان بزرگترین شکارچی ماهی این حیوان به شمار می‌رود.
چه چیزی زندگی ماهی سمنقور را در ایران تهدید میکند؟
قیر پاشی یا به تعبیر فعالان محیط زیست، مرگ پاشی عامل اصل مرگ و میر این گونه خاص و کمیاب میباشد. قیرپاشی برای مقابله با ریزگردها در استان خوزستان و هرمزگان زندگی این جانور کمیاب و مفید را به خطر انداخته است.
با تشکر اکرم حکیمی
